भ्रमंती कट्‍टा

     पाऊस पडायला लागला की सर्वांना मस्त पाण्यात डुंबायला, भिजायला आवडते. मग सुरु होते पावसाळी सहलीची लगबग, कुठे जायचे कसे जायचे याची चर्चा. म्हणुनच आज आम्ही आपल्यासाठी घेऊन आलो आहोत मुंबईजवळील बारवी नदीवर बांधलेल्या बारवी धरणाच्या परिसराची माहिती.      तर बारवी धरणाला भेट देण्यासाठी जवळचे रेल्वे स्थानक आहेत ती मध्य रेल्वेवरील अंबरनाथ आणि बदलापूर स्थानके. त्यामुळे लोकल ने जायचे झाल्यास सकाळी लवकरच प्रवास केलेला बरा. नाहीतर स्वत:चे वाहन असल्यास सकाळी लवकर रस्तेमार्गे जाणे योग्य कारण उशीरा निघाल्यास रस्तेमार्गे जाताना वाहतुकीत वेळेचा खोळंबा होण्याची शक्यता असते.      अंबरनाथ किंवा बदलापूरवरून बारवी धरणाकडे दोन्ही बाजूने हिरवीगार झाडीतून जाणारा नागमोडी रस्ता पार करीत जेव्हा धरणाजवळ पोहोचतो त्यावेळी बारवी धरणाचा काठोकाठ भरलेला जलाशय आणि तिथले नयनरम्य निसर्ग पाहिल्यावर प्रवासात जाणवलेला थकवा कुठल्याकुठे पळून जाईल व एकदम मोकळ्या हवेत ताजेतवाने झाल्यासारखे वाटेल.      हा परिसर जंगलाने वेठलेला असल्यामुळे रस्त्याने येताना काही जंगली पशुप...

     आपल्या भारत देशातले हवामान जसे आहे तसे इतर देशांमध्ये क्वचितच  बघायला  आणि अनुभवायला मिळतील. आपल्या देशात पावसाळा, हिवाळा आणि उन्हाळा हे तीन ऋतू आढळतात. इतर देशांमध्ये शक्यतो हिवाळा आणि उन्हाळा हेच ऋतू आढळातात आणि क्वचितच पाऊस पडतो. आपल्या भारत देशातील शेती प्रामुख्याने पावसावर आणि लहरी हवामानावर खूप अवलंबून असल्यामुळे हवामानाचा अचूक अभ्यास असणे खूप आवश्यक होते. सतरा अठराव्या शतकाच्या दरम्यान पार्‍याच्या तापमापक (थर्मामीटर/ Thermometer)  आणि वायुभारमापक (बरोमीटर/ Barometer)  यांचा शोध लागला होता. या दोन यंत्रांमुळे हवामानाचा अचूक अंदाज वर्तवण्याची शक्यता खूप वाढली होती म्हणून ब्रिटिशांच्या ईस्ट इंडिया कंपनीने या तंत्रज्ञानाचा वापर करुन हवामानाचा आधुनिक अभ्यास करण्यासाठी १८२३ साली मुंबईच्या कुलाबा येथे वेधशाळा उभारली व ती पुढे कुलाबा वेधशाळा म्हणून ओळखू लागली. येथे सुरुवातीला हवामान आणि खगोलशास्त्राचा अभ्यास करत त्यांच्या नोदी करत असत. १८४० साली येथे चुंबकाकर्षकमापन ( Magneto Meter)  यंत्रे बसविण्यात आली. तेव्हापासून येथे पृथ्वीवरील चुंबकीय लह...

     सह्याद्री पर्वत रांगेतील, अहमद नगर जिल्ह्यातील सामरद गावातील एक ठिकाण असे आहे जेथे राष्ट्रीय, आंतरराष्ट्रीय पर्यटक, गिर्यारोहक, प्रस्तरारोहक येण्यासाठी आणि तिथला अनुभव घेण्यासाठी खुप आतूर असतात, अशी  निसर्गाचा  चमत्कार  असलेली  व आशिया  खंडातील  लांबीच्या  बाबतीत  दुसर्‍या  क्रमांकावर  असलेली  ‘सांधण दरी’ . आज आपण या सांधन दरी बद्दल माहिती घेऊ.        अहमद नगर जिल्यातील अकोला तालुक्यातील सामरद या गावातून साधारण दीड ते दोन कि.मी. नागमोडी वळणदार वाटेने सांधण दरीजवळ पोचतो. मग सुरु होतो तो अविस्मरणीय, रोमांचीत करणारा खरा प्रवास.   *** वरील छायाचित्र हे गुगल मॅप द्वारे घेतलेले आहे, तरीही अगदी स्पष्ट दिसत आहे यावरुनच सांधन दरीची भव्यता दिसून येते.      सांधण दरीच्या सुरुवातीलाच समोर दिसणार्‍या नजार्‍याने या नैसर्गिक अ द् भुत चमत्काराची, भव्यतेची जाणीव होते. सांधण दरी साधारण चारशे फुट खोल आणि सुमारे २ कि.मी. लांब आहे. दरीचा प्रवास एकदम खडतर असा खडकाळ आहे. थेडे पुढे गेल्यावर दोन पा...

     भीमाशंकर म्हटले की पहिली ओळख येते ती म्हणजे बारा ज्योतिर्लिंगपैकी एक, स्वंभू शिवलिंग असलेले शिवशंकराचे मंदिर. भीमाशंकर हे सह्याद्रीच्या कुशीत, आणि पुण्यातील खेड तालुक्यात वसलेले एक तिर्थक्षेत्र तसेच थंड हवेचे ठिकाण. येथे नेहमी भाविक, निसर्गप्रेमी, गिर्यारोहक, पशू पक्षीनिरिक्षक, वनौषधींचे अभ्यासक यांचा राबता असतो.        येथे येणारे सर्वजण या हेमांडपंथी बांधकाम, नक्षीकाम असलेले भीमाशंकर मंदिर आणि आजूबाजूचा परिसर पाहूनच प्रसन्न होतात. या मंदिरात चांदीचे शिवलिंग आहे. मंदिराच्या बाहेरील आवारात दोन मोठे दगडी नंदी, तसेच वसईच्या युध्दात पेशव्यांनी जिंकलेली एक विशाल घंटा ठेवलेली पहावयास मिळते. भीमाशंकर मंदिरात श्रावणी सोमवार आणि महाशिवरात्रीला मोठी यात्रा भरते, त्यावेळी लाखो भाविक मोठ्या श्रध्देने मंदिराला भेट देतात.        मंदिराच्या पुर्व दिशेने थोडे खाली उतरले की जंगलाची सुरुवात होते. भीमाशंकरचे जंगल ठाणे, रायगड, पुणे या तिन्ही जिल्ह्यांमध्ये साधारण १२०-१२५ चौरस कि.मी. क्षेत्रात पसरलेले आहे. हे जंगल उंचच उंच झाडींनी वेढलेले आहे, त्य...

     जव्हार हे महाराष्ट्रातील पालघर जिल्ह्यातील सह्याद्रीच्या कुशीत असलेले नयनरम्य ठिकाण. मुंबईपासून हाकेच्या अंतरावर असलेले हे ठिकाण इथल्या वारली चित्रकलेसाठीही प्रसिध्द आहे.  या जव्हार संस्थनाची स्थापना १३४३ साली राजा जयाबा मुकाणे यांनी केली. राजा पतंग शाह (चौथा) आणि त्याच्यानंतरच्या राज्यकर्त्यांनी जव्हारच्या विकासात महत्वपूर्ण योगदान दिले. जव्हारचे राजा पतंग शाह (पाचवे) हे जव्हार संस्थानाचे शेवटचे राज्यकर्ते ठरले. ह्या संस्थानाने १९४७ मध्ये भारतात विलिन होईपर्यंत मागील सहाशे वर्षे बरीच स्थित्यांतरे पहिलीत.        येथील प्रेक्षणिय स्थळे :      जयविलास पॅलेस (राजवाडा)     जव्हारमधील एक मुख्य आकर्षण असलेला पाश्चात्य आणि भारतीय शैलीचा मिलाप असलेला राजा यशवंत मुकणे यांनी बांधलेला राजवाडा म्हणजेच जयविलास पॅलेस (राजवाडा). या वाड्यामधील आंतर्गत सजावट ही मुकणे परिवारातील आदिवासी राजांची समृध्द संस्कृती आणि जिवनशैलीचे दर्शन घडविते.      हनुमान पॉइंट      जव्हार शहराच्या मध्यभागापासून साधारण १ त...

     महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातील रोहा आणि मुरुड तालुक्यातील १७,२५० एकर जागेवर जंगल, गवत आणि दलदल यांनी व्यापलेला भूभाग म्हणजेच फणसाडचे जंगल. फणसाडचे जंगल रोहा येथून मुरुडकडे जाणार्‍या वाटेवर काशिद समुद्र किनार्‍यापासून कुंडलिका नदीदरम्या न  पसरलेले आहे. स्वातंत्रापूर्वी शिकारीसाठी मुरुड जंजिर्‍याच्या सिध्दी नवाब यांच्या राज्यकर्त्यांसाठी हे जंगल राखीव होते. भारत स्वातंत्र्यानंतर वनविभागाकडे या जंगलाची जबाबदारी आली आणि १९८६ साली तत्कालीन सरकारने या जंगलातील जैवविविधता जोपासण्यासाठी फणसाड जंगलाला अभयारण्याचा दर्जा दिला.      या  अभयारण्यात  सदाहरित, निमसदाहरित, पानझडी, शुष्क पानझडी प्रकारातली झाडे आहेत. येथे आयन, आंबा, सागवान, अंजन, जांबा, जांबुळ व अनेक औषधी झाडे अशा एकून ७१८ प्रजातीच्या वनस्पती, झुडपे तसेच विविध प्रकारची फुलझाडे आढळतात.      या  अभयारण्यात  बिबट्या, हरण, सांभर, रान डुक्कर, भारतीय राक्षसी खारुताई  (Ratufa indica),  भेकर, तरस यांसारख्या प्राण्यांच्या १७ प्रजाती याचबरोबर शिक्रा, हॉक गरुड, क...

     महाराष्ट्राच्या ठाणे जिल्ह्यातील मीरा-भाईंदर महानगर पलिकेच्या हद्दीत असणारे आणि मुंबईच्या उत्तर समुद्री किनार्‍यावर वसलेले उत्तन हे गाव. उत्तनला शांत आणि विरळ असलेली वस्ती व त्यांच्या घरांची ठेवण बघून लोक मिनी गोवा सुद्धा म्हणतात.      उत्तनला लाभलेला सुंदर असा समुद्री किनारा म्हणून इथल्या लोकांचा मुख्य व्यवसाय हा मासेमारी असल्यामुळे येथील शनिवार आणि रविवारी भरणारा मासळी बाजार ताज्या माश्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. म्हणून बहूतेक मुंबईकर शनिवार, रविवारच्या सुट्टीचा आनंद आणि ताज्या मासळीचा आस्वाद घेण्यासाठी उत्तनला जरुर भेट देतात.      उत्तनचा सागरी किनारा हा नारळ, फोफळीच्या झाडांनी बहरलेला आहे. तसा हा दुरलक्षित सागरी किनारा असल्यामुळे इथे निवांत समुद्र किनारी फेरफटका मारत, मजामस्ती करत सहज दिवस निघून जातो.      येथे जास्तकरुन ख्रिच्छन कोळी समाज असल्यामुळे भाटे बंदरात असलेले माता वेलंकणी चर्च प्रसिद्ध आहे. मुख्यकरून येथे २९ ऑगस्ट ते ०८ सप्टेंबर या कालावधील वार्षिक जत्रा भरते, त्यावेळी या माता वेलंकणी चर्चला देश परदेशातून लाखो भावि...

     मुंबई आणि पुणे दरम्यान सह्याद्रीच्या कुशीत आणि अंबा नदीच्या काठावर वसलेले एक निसर्गरम्य असे एक छोटे गाव आहे. दुरशेतचा परिसर सभोवताली डोंगराळ प्रदेश आणि पठाराने व्यापलेला आहे. मुंबई पुण्यापासून हाकेच्या अंतरावर असल्यामुळे निवांत वेळ घालवण्यासाठी बरीच लोकं या ठिकाणी भेट देतात.      दुरशेत हे ठिकाण येथील अप्रतिम सौंदर्याने नटलेले, पावसाळ्यात सगळीकडे दिसणारी हिरवळ, धबधब्यातून वाट काढत टेकट्यांकडे जाणार्‍या पायवाटा अशा या नाना विविध सौंदर्याने नटलेले हे ठिकाण पर्यटकांमध्ये खुप प्रसिध्द आहे.      गिर्यारोहकांसाठी हे एक उत्तम ठिकाण आहे. दुरशेत हे अंबा नदीच्या किनारी असल्यामुळे येथे वन्यजीव तसेच मुबलक प्रमाणात वन्य संपदा येथे आढळते.  हल्ली येथे पर्यटकांनची होणारी गर्दी पाहून येथे जलक्रिडांचे  (Water Sports)  आणि साहसी खेळांचे आकर्षण केंद्र बनले आहे. यात उत्साह, साहस आणि रोमांच भरणार्‍या अनेक खेळांचा समावेश आहे, जसे की रॅपलींग, वॉल-क्लाइंबिंग, टार्झन स्विंग इत्यादी.        दुरशेत हे महाड येथील श्री वरदविनायक गणप...

     मुंबईकरांच्या धकाधकीच्या आयुष्यात मनाला आनंद आणि खुप सोयीचे असलेले ठिकाण म्हणजे कर्नाळा. भल्या पहाटे निघाले तर एका दिवसाच्या भटकंतीत गिर्यारोहण (ट्रेकींग) आणि पक्षी निरिक्षणाचा आनंद घेता येतो.        जरा आपण या किल्ल्याच्या इतिहासात डोकावून बघूयात.      कर्नाळा हा किल्ला रायगड जिल्यातील पनवेल तालुक्यातील आहे. प्राचीन कालखंडापासून म्हणजे यादव (इ. स. ८५० ते इ. स. १३३४) काळापासून व्यापारावरील दळणवळणावर लक्ष ठेवण्यासाठी हा किल्ला प्रसिध्द होता असा उल्लेख आढळतो.        तर असा हा किल्ला छत्रपती शिवाजी महारांनी इ. स. १६५६ साली हा किल्ला स्वराज्यात आणला. नंतर पुरंदरच्या तहात मोगलांकडे गेला, परत १६७० साली परत स्वराज्यात आणला असा हा कर्नाळा किल्ल्याचा इतिहास आहे.        ह्या किल्लावर एक सुळका आहे, तो अंगठ्या सारखा दिसतो म्हणून हल्ली  Thumb Point  म्हणूनही प्रसिध्द आहे. जस जसे आपण किल्ल्याच्या दिशेने प्रवास करत किल्ल्याजवळ येतो, तस तसा हा सुळका आपल्याला खुणावत राहतो. ह्या किल्ल्यावर येताना पायथ...

     ज्यांना मुंबई जवळचे थंड हवेचे ठिकाणी फिरायला जायचे असेल, त्यांच्यासाठी अहमदनगरमधील भंडारदरा एक उत्तम पर्याय आहे.        जर तुम्ही स्वत:ची गाडी घेऊन जात असाल तर उत्तमच कारण तुम्ही एकदा मुंबई नाशिक मार्गाला लागला की सुंदर अशा निसर्गसौंदर्याने नटलेल्या रस्त्याच्या आजूबाजूच्या परिसराचा, नागमोडी वळणाचे रस्ते, पक्षांचा किलबिलाट, रस्त्याच्या कठड्यावर बसलेली माकडं आणि नुकताच जाणवू लागलेल्या थंड वार्‍याचा आनंद घेत, कधी भंडारदराला पोहोचलात ते कळणारसुध्दा नाही.        भंडारदरा हे प्रवरा नदीकाठी वसलेले एक गाव आहे. इथले प्रमुख आकर्षण म्हणजे ब्रिटिशांनी १९२६ साली बांधलेले आशिया खंडातील सर्वात जूने  आर्थर लेक विल्सन डॅम  म्हणजेच आत्ताचे  भंडारदरा धरण . येथे लोक मुख्यत: सूर्योदय किंवा सूर्यास्ताच्यावेळी भेट देतात, कारण यावेळी धरणाचे अनोखे रुप यावेळी दिसते व आपल्याला तेथे छायाचित्रण  (फोटो काढण्याचा) करण्याचा मोह आवरता येत नाही . येथून जवळपास ११ कि. मी. अंतरावर रंधा धबधबा आहे. हा धबधबा पाहण्यासाठी पर्यटक मोठ्या संख्येने गर्द...